Δημοσιεύτηκε ως μέρος του Οικονομικού Δελτίου της ΕΚΤ, Τεύχος 8/2018.
Η μετατόπιση των μισθών μετρά τις αποκλίσεις μεταξύ των εξελίξεων στους πραγματικούς μισθούς και των εξελίξεων στους μισθούς υπό διαπραγμάτευση. Αποτελεί σημαντικό στοιχείο στη μακροοικονομική ανάλυση της αμοιβής των εργαζομένων, διότι θα πρέπει να συνδέεται στενά με τις κυκλικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Σε μια αυστηρότερη αγορά εργασίας, οι εργοδότες ενδέχεται να υποχρεωθούν να προσφέρουν μισθολογικές κλίμακες υψηλότερες από αυτές που προβλέπονται στις συλλογικές συμβάσεις, να προωθήσουν τους εργαζομένους σε υψηλότερα επίπεδα εντός των συλλογικά συμφωνημένων μισθολογικών κλιμάκων ή απλώς να πληρώσουν μπόνους πάνω από τους συμφωνημένους μισθούς ως τρόπο ανταμοιβής και να διατηρήσουν υπαλλήλους. Δεδομένης της πρόσφατης παρατεταμένης μείωσης της ανεργίας και των αυξανόμενων ενδείξεων ελλείψεων εργατικού δυναμικού, αυτό το πλαίσιο εξετάζει το ρόλο της μετατόπισης των μισθών στις πρόσφατες εξελίξεις στις αποδοχές των εργαζομένων.
Η συνολική μετατόπιση των μισθών δεν είναι παρατηρήσιμη και προκύπτει εδώ ως η διαφορά μεταξύ των ρυθμών αύξησης των ακαθάριστων μισθών και των μισθών ανά εργαζόμενο και εκείνων των μισθών βάσει διαπραγμάτευσης. Αυτό σημαίνει ότι η αύξηση των ονομαστικών μισθών, όπως μετράται με την αμοιβή ανά εργαζόμενο, μπορεί να αναλυθεί σε αύξηση μισθών βάσει διαπραγματεύσεων, μετατόπιση μισθών και επίδραση των αλλαγών στις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, όπου η τελευταία ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ του ετήσιου ρυθμού αύξησης των αποδοχών ανά εργαζόμενο και τον ετήσιο ρυθμό αύξησης των μεικτών μισθών και ημερομισθίων ανά εργαζόμενο. Η μετατόπιση των μισθών που υπολογίζεται με αυτόν τον τρόπο αναπόφευκτα επιταχύνει επίσης αλλαγές στη δομή απασχόλησης μιας οικονομίας, στον βαθμό στον οποίο οι εταιρείες δεσμεύονται από συλλογικές συμβάσεις και σε μέσες ώρες εργασίας ανά άτομο – επομένως, κάτι περισσότερο από την επίδραση των εξελίξεων στην αγορά εργασίας στις αμοιβές ασφάλιστρο.
Η μετατόπιση των μισθών ήταν ο κύριος μοχλός της υψηλότερης αύξησης των μισθών κατά την πρώιμη φάση της ενίσχυσης της αύξησης των μισθών, αλλά τώρα υποστηρίζεται και από μισθούς κατόπιν διαπραγμάτευσης. Από το δεύτερο τρίμηνο του 2016 έως το τέταρτο τρίμηνο του 2017, η μεταβολή κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες στη μετατόπιση των μισθών ήταν η μεγαλύτερη μεμονωμένη συμβολή στην αύξηση της αύξησης των αποδοχών ανά εργαζόμενο, η οποία αυξήθηκε από 1,0% σε 1,8% (βλ. Διάγραμμα Α ). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η αύξηση των μισθών βάσει διαπραγμάτευσης ήταν σε μεγάλο βαθμό σταθερή, μόλις άρχισε να επιταχύνεται το 2018, όταν αυξήθηκε από 1,5% το τελευταίο τρίμηνο του 2017 σε 2,1% το τρίτο τρίμηνο του 2018. Η πρόσφατη αύξηση της αύξησης των αποδοχών ανά εργαζόμενο από Το 1,9% το τέταρτο τρίμηνο του 2017 σε 2,5% το τρίτο τρίμηνο του 2018 υποστηρίχτηκε, επομένως, ισχυρά και από την αύξηση των μισθών βάσει διαπραγμάτευσης.
Διάγραμμα Α
Αποσύνθεση της αύξησης των αποδοχών ανά εργαζόμενο
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συνεισφορές ποσοστιαίων μονάδων)
Σημείωση: Η τελευταία παρατήρηση αφορά το τρίτο τρίμηνο του 2018.
Οι αλλαγές στις ώρες εργασίας δεν ήταν καθοριστικές για τις πρόσφατες εξελίξεις στη μισθολογική μετατόπιση. Υποθέτοντας ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η αύξηση των μισθών βάσει διαπραγμάτευσης σχετίζεται έμμεσα με τις αποδοχές ανά ώρα, η μετατόπιση των μισθών όπως υπολογίζεται εδώ μπορεί να επηρεαστεί από αλλαγές στις μέσες ώρες εργασίας ανά εργαζόμενο, όπως αυτές που προκύπτουν από υπερωρίες ή μετατόπιση μεταξύ πλήρους και μερικής απασχόλησης εργασία.[1] Η σύγκριση των αλλαγών στη συνεισφορά των ωρών εργασίας ανά εργαζόμενο στην αύξηση της αμοιβής ανά εργαζόμενο με τη μετατόπιση των μισθών δείχνει ότι οι σημαντικές μειώσεις στις ώρες εργασίας ανά εργαζόμενο το 2008-09 και το 2012-2013 αντικατοπτρίστηκαν –δεν αποτελεί έκπληξη– στις έντονα αρνητικές συνεισφορές των μετατόπιση των μισθών προς τη συνολική αύξηση των μισθών. Από το 2014, ωστόσο, οι αλλαγές στις ώρες εργασίας ανά εργαζόμενο σχετίζονται χαλαρά με τις αλλαγές στη μετατόπιση των μισθών στα επιμέρους τρίμηνα, υποδεικνύοντας ότι οι αλλαγές στις ώρες εργασίας διαδραματίζουν περιορισμένο ρόλο στις εξελίξεις στη συνολική μετατόπιση των μισθών.
Διάγραμμα Β
Η μετατόπιση των μισθών και η συμβολή των ωρών εργασίας στην αύξηση των αποδοχών ανά εργαζόμενο
(συνεισφορές ποσοστιαίων μονάδων)
Σημείωση: Η τελευταία παρατήρηση αφορά το τρίτο τρίμηνο του 2018.
Η μετατόπιση των μισθών τείνει να αντιδρά σχετικά γρήγορα στις αλλαγές των κυκλικών συνθηκών της αγοράς εργασίας. Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα Γ, υπάρχει συνήθως μόνο μια μικρή υστέρηση στην απόκριση της μετατόπισης των μισθών στις αλλαγές των κυκλικών συνθηκών της αγοράς εργασίας, όπως μετράται από τη μεταβολή του ποσοστού ανεργίας. Η άμεση αντίδραση της μετατόπισης των μισθών στον κύκλο είναι σύμφωνη με τη χρήση μπόνους και ειδικών αμοιβών σε περιόδους του οικονομικού κύκλου που χαρακτηρίζονται από αύξηση της παραγωγικότητας και της κερδοφορίας. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι τυπικές σχέσεις μεταξύ της μετατόπισης των μισθών και των κυκλικών εξελίξεων στην αγορά εργασίας ήταν πολύ λιγότερο ορατές κατά την περίοδο της υποτονικής αύξησης των μισθών από το 2013 έως το 2016. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο περιορισμός των μισθών φαίνεται να εφαρμόστηκε και σε ευέλικτες μισθολογικά στοιχεία όπως τα μπόνους.
Διάγραμμα Γ
Μισθολογική μετατόπιση κατά τη διάρκεια του κύκλου
(αριστερή κλίμακα: συνεισφορές ποσοστιαίων μονάδων· δεξιά κλίμακα: ποσοστιαίες μονάδες)
Σημειώσεις: Οι τελευταίες παρατηρήσεις αφορούν το τρίτο τρίμηνο του 2018. Η σειρά του ποσοστού ανεργίας αντικατοπτρίζει τη μεταβολή του ποσοστού ανεργίας από έτος σε έτος. Η δεξιά κλίμακα είναι ανεστραμμένη.
Η αύξηση των μισθών βάσει διαπραγμάτευσης είναι συνήθως πιο επίμονη από τη μετατόπιση των μισθών. Ως εκ τούτου, αντιδρά λιγότερο άμεσα στις αλλαγές του ποσοστού ανεργίας, αλλά εξαρτάται περισσότερο από το επίπεδο αυτού του ποσοστού (βλ. Διάγραμμα Δ). Πράγματι, σύμφωνα με το γενικό μήνυμα που δίνει η ανεργία σε σχέση με την κατάσταση της αγοράς εργασίας και συνεπώς για τη διαδικασία διαπραγμάτευσης μισθών, οι διαπραγματευόμενοι μισθοί φαίνεται να αντιδρούν μόνο σε σωρευτικές αλλαγές στο ποσοστό ανεργίας προς μία κατεύθυνση και επομένως να ανταποκρίνονται σε κυκλικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας με μεγαλύτερη υστέρηση. Μια τέτοια χρονική υστέρηση και η υψηλότερη επιμονή της αύξησης των μισθών βάσει διαπραγματεύσεων συνάδει με τις διαδικασίες διαπραγμάτευσης στις μεγάλες χώρες της ζώνης του ευρώ, οι οποίες συχνά καθορίζουν τους μισθούς για περιόδους μεγαλύτερες του ενός έτους. Επιπλέον, τα αλληλεπικαλυπτόμενα χρονοδιαγράμματα στις τομεακές διαπραγματεύσεις για τους μισθούς συνεπάγονται ότι κανονικά δεν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης όλες οι συμβάσεις το ίδιο έτος και ότι μπορεί να χρειαστεί κάποιος χρόνος για να αντικατοπτριστούν πλήρως οι κυκλικές εξελίξεις στη συνολική αύξηση των μισθών βάσει διαπραγματεύσεων.
Διάγραμμα Δ
Ανάπτυξη της αύξησης των μισθών βάσει διαπραγματεύσεων και του επιπέδου ανεργίας
(αριστερή κλίμακα: ετήσιες ποσοστιαίες αλλαγές, δεξιά κλίμακα: ποσοστό)
Σημειώσεις: Η τελευταία παρατήρηση είναι για το τρίτο τρίμηνο του 2018. Η δεξιά κλίμακα είναι ανεστραμμένη.
Η υψηλότερη επιμονή στην αύξηση των μισθών βάσει διαπραγματεύσεων ενισχύει την εμπιστοσύνη ότι η πρόσφατη αύξηση της αύξησης των μισθών θα διατηρηθεί. Η αύξηση των μισθών βάσει διαπραγμάτευσης αντανακλά τη σταθεροποίηση των μισθολογικών εξελίξεων για κάποιο χρονικό διάστημα στο μέλλον και, επομένως, αποτελεί θεμέλιο για τις πραγματικές μισθολογικές εξελίξεις. Αυτό προσθέτει μια πιο σίγουρη προοπτική για την αύξηση των μισθών από ό,τι αν η ανάκαμψη οφειλόταν απλώς στη μετατόπιση των μισθών, η οποία αντιδρά πιο γρήγορα στις αλλαγές στην αγορά εργασίας. Αν και δεν είναι, γενικά, αδύνατο η μετατόπιση των μισθών να γίνει ακόμη και αρνητική εάν επέλθουν απροσδόκητες δυσμενείς μακροοικονομικές εξελίξεις, ο αντίκτυπός τους θα πρέπει επίσης να είναι ασυνήθιστα μεγάλος για να αντισταθμιστεί η θετική επίδραση της πρόσφατα υψηλότερης αύξησης των μισθών βάσει διαπραγματεύσεων. Όσον αφορά το μέλλον, οι πρόσφατες μισθολογικές συμφωνίες και η διεύρυνση της αύξησης των μισθών σε χώρες και κλάδους υποστηρίζουν την προσδοκία για περαιτέρω ανάκαμψη της αύξησης των μισθών.
